\å> 18@ ³[ošå¹Kã šå¯à¹ãKã t¡àS¡A¡ "³à

l¡à. ë¹àÎ> ët¡A¡W¡³
³t¡³Kã ëJàR¡W¡; tå¡}ÒüÄà ëÚï¹ìAá R¡[Î[ƒ "³åA¡ W¡Òã "[ÎKãÎå \> 18, ‘[ƒ ëKøi¡ \å> "š¹àÒü[\} 냒¡ú º³ƒ³[΃à 뺜¡>à ë=àAáã¤à ³ã[Å-³ã>à, ¯àì=àA¡ -ºà씂àA¡ A¡Úà "[ÎKã ³¹v¡û¡à \å> 18 ³à>à ºàA¡š[΃à í³y¤àA¡W¡à[Å}Kã =ì´¶àÚƒà A¡à*¤à íºt¡>à [>}[Å}Ò[À ³[ošå¹ šå¯à¹ãKã t¡àS¡A¡ "³à...¡ú t¡ìÅ}>à, \å> 18 [ƒ ³[ošå¹ šå¯à¹ãKã ºà³àÚƒà Î>àKã ³Wå¡>à Òv¡ûå¡>à íºJø¤à, í³y¤àA¡W¡à[Å}Kã =ì´¶àÚƒà A¡à*¤à R¡´Ãì¹àÒüƒ¤à >å³ã; "³[>, [ƒ ëKøi¡ \å> "š¹àÒü[\} ëƒ...¡ú
[šAá¤Îå Òü¹³ƒ³ ³[ošå¹, ³ÅàKã ëÚºìÒï³ã íº\¤à, W¡Òã [º[Å} ">ã ëÒ>¤Kã šå¯à¹ã ÅàìKàÄ¤à º³ƒ³ "³[>¡ú º³ƒ³[ÎKã W¡Òã [º[Å} ">ã ëÒÄà 뺜¡>à ëW¡”‚¹Aáã¤à šå¯à¹ãKã #ìW¡ºƒà t¡àS¡A¡ A¡Úàƒà šã¹A¡šà ³>å} "³[ƒ ³šà>Kã Åàóå¡[Å}, Åàóå¡[Å} "ƒå>à *ÒüÒÀA¡šà A¡à*¤à Úà¹ì¹àÒüƒ¤à ë=ïìƒàA¡ ¯à¹ã A¡Úà>à šå¯à¹ãKã [š¤åA—æ¡}ƒà R¡à씂àÒü[¹¡ú "ƒåP¡´¬à º³ƒ³[ÎKã šå¯à¹ãKã [š¤åA—æ¡}ƒà R¡à씂àÒü[¹¤à A¡à*R¡³‰¤à ë=ïìƒàA¡[Å}Kã ³>å}ƒà \å> 18 Kã ë=ïìƒàA¡ "[ÎÎå "³[>¡ú "ƒå¤å, \å> 18 Kã A¡à*R¡³‰¤à ë=ïìƒàA¡ "[Î í³y¤àA¡W¡à[Å}>à šà³\>à *ÒüÒ>[J¤[ƒ >ìv¡¡ú [¹š[¤ÃA¡ *ó¡ Òü[–ƒÚàKã [ó¡¤àÄå}ƒà ºàW¡>Jø¤à Òü¹³ƒ³ A¡}àA¡ "[ÎKã ëÒà}ºAáã¤à ÅìAáà> "³[ƒ #î¹Kà ëºàÚ>>à =à}[º¤à ëJàR¡=à}>à 21 Ç¡¤à W¡ÒãW¡àKã šîT>å}ƒà ëJàR¡ =à}[\ÀA¡šà ³t¡³ 2001 ƒà Òü[–ƒÚà íºR¡àA¡ "³[ƒ &>&Î[Î&> "àÒü&³ ">ã>à šàÚJ;ºA¡[J¤à ë=ï¹à} "³>à *ÒüÒÀA¡[J¤à ë=ïìƒàA—¡ã ÒàÚ¤à ÚàÒü "ƒåP¡´¬à ë=ïìƒàA¡ "ƒå>à R¡[Î[ƒ šå¯à¹ãKã ºà³àÚƒà Î>àKã ³Wå¡>à ëÚv¡ûå¡>à íºìÒï[¹, [ƒ ëKøi¡ \å> "š¹àÒü[\} 냡ú
³ì¹à³ìƒà³ 뺚W¡¤à R¡´¬à ³[>}t¡´¬à íº¤àA¡ "³à *Òü>à [>}ì=ïKã íºR¡àA¡ ³Jàƒà íº\¹A¡[J¤à Òü¹³ƒ³ A¡}àA¡ "[Î>à Òü[–ƒÚàKã [ó¡¤àÄå}ƒà [t¡>Jø¤à ³tå¡} ÒA¡ ³àR¡º¤à JåÄàÒüW¡à[Å}>à íº¤àA¡ "[ÎKã R¡³îJ A¡àÚ¤à Úàì¹àÒü ÒàÚ¤Kã "ìW¡;šà [ó¡ì¹š ëA¡àA¡ì=à}>ƒå>à ³àÚîA¡ A¡ÚàƒKã ëÒï¹A¡[J¤à ³ãÚà³Kã "A¡>¤à #ìÒï, "ƒåƒà ³îÒì¹àÒü Úà*>à =¯àÚ 18 >à JàRå¡=v¡û¡à šåXã [šJ´•[J, ³}ó¡³ *>[J ëÅ}º¤à ëA¡yûæ¡ šà; ³ÅàÒüìA¡à>...¡ú "ƒåP¡´¬à, R¡³îJKンA¡ ³ãÚà´•à ëÒï[J¤à "A¡>¤à #ìÒï, Òü[–ƒÚà íºR¡àA¡ "³[ƒ &>&Î[Î&> "àÒü&³ "[>Kã ë¤ìS¡àA¡ &[Køì³–i¡A¡ã ëJàR¡ó¡³ Òì–ƒàA¡Ò>[J¤à "[A¡¤à ó¡}º¤à ë=ïìƒàA¡[Å} "ƒå¤å ë>ïìÒï>>à [>}[Å}ÒÀ[¹ R¡[Î \å> 18 >à ºàA¡š[΃à í³y¤àA¡W¡à[Å}Kã =ì´¶àÚƒà...¡ú
Òü¹³ƒ³ ³[ošå¹ "[ÎKã ³ÅàKã ëÚºìÒï³ã ÒàÚ¹K[ƒ W¡ã}³ã-t¡´¶ã "[>[Τå JR¡î>¡ú W¡ã}³ã-t¡´¶ã ">ã>à ³[W¡>-³>à* *Òü¤Kã ëšø³ƒà R¡[ÀîR¡ ³t¡³ƒKã ëÒï>à íº¤àA¡ "[΃à >å}[Å-W¡àÄ>à Jå–ƒà[³Ä¹A¡[J¡ú "Îå´•à >å}[Å W¡àÄ>à Jå–ƒà[³Ä¹A¡[J¤à W¡ã}³ã-t¡´¶ã ">ãKã ³¹v¡û¡à šå¯à¹ã>à [A¡[Å>[¤¹´Ã¤à >å}[Å>¤Kã ³¹ã "ƒå t¡;tå¡>à A¡[¹KンA¡ W¡ã}³ã[Å}K㠳󡳃à ët¡àJàÚ t¡à[>}¤Kã ¯àJº ëšàA¡[J¤ì>à?
[>}[Å}¤à ÚàÒü, àA¡ "[Î>à Òü[–ƒÚàKã [ó¡¤àÄå}ƒà [t¡>Jø¤à ³tå¡} 1951 ƒà º³ƒ³[ÎKã ÒàÄà íº\¹´¬à ³ãìt¡àš W¡}ºA¡šKã "[=}¤à "ƒå ëºïì=àA¡[J¤ƒKã ³ãìt¡àš-³ã¹à>W¡à A¡Úà>à º³ƒ³[Îƒà ³[>}t¡´•à W¡}ºv¡ûå¡>à íº¤àA¡ "[ÎKã [Ò}¤Kã ÒA¡ Ç¡ÙàÚ šàÚ[ÅÀA¡[J¤t¡à >v¡>à º³ƒ³[΃à >å}[Å W¡àÄ>à Jå–ƒà[³Ä¹A¡[J¤à ó塹硚 ³ìźKã ³¹v¡û¡à [Å}ìW¡š =à¤à ëÒï¹A¡[J¤[>¡ú ³šà–ƒKã W¡}ºA¡[J¤à JõÊ¡à> ºàÒü[>} Åì–ƒàA¡šKã [º¤ì¹Î> [=*ìºà[\ "³[ƒ t¡³ƒ>à >à;šå ëºàÒü W¡À[¹¤à ³Úà}[Å}Kã &šà¹î=ƒ ">ã>à ó¡à}[\Àv¡ûå¡>à šå¯à¹ã>à [A¡[Å>[¤¹´Ã¤à W¡ã}³ã-t¡´¶ã ">ãKã ³[W¡>-³>à* *Òü¤Kã >å}[Å>¤Kã ³¹ã "ƒå =ƒ;tå¡>à W¡ã}-t¡³ ">ãKã ³¹v¡û¡à Òü=[>A¡ AáàÎA¡ã A¡>[óáC¡ A¡Úà ë=àA¡ÒÀA¡[J "³[ƒ ó塹硚 ³ìźKã ³¹v¡û¡à ëJĤKã Jº *Ä>¤à ³¹à t¡àÒ>[J¡ú ³[ÎKã ³=v¡û¡à ®¡à¹t¡A¡ã A¡X[i¡i塸ÎÄà W¡ã}³ã[Å}¤å ë΃帺 i¡öàÒü¤A¡ã [ó¡ƒà šãƒå>à ³ÅàKã "àÒüìƒ[–i¡[i¡ A¡g>¤à R¡àìAÃ¡ï šã[J¤à "ƒåKà t¡´¶ã[Å}¤å>à ³ÅàKã R¡àìAáï "³v¡à Úà*ƒ>à =´¬ã[J¤à "[Î>Îå ëÚìÓï³ã[Å}Kã ³¹v¡û¡à ëJĤKã íºÒü "³à *Òüƒå>à W¡ã}³ã-t¡´¶ã ">ã¤å ët¡àR¡à> ët¡àR¡à>¤à \à[t¡ "³³³ *Òü>à l¡üÒÀA¡[J¤[>¡ú ³[΃Îå >v¡>à, &³&º"๠&C¡ 1960 "³[ƒ ¤õ[i¡Å>à Òü[–ƒÚàƒà t¡´¬ã¹´¬à [ƒ®¡àÒüƒ &–ƒ ¹ç¡º ëšà[º[Î [ÎìÊ¡´•à t¡³Kã º³¤å W¡ã}Kã º³ƒKã ët¡àJàÒüÒ>[J¤à "³[ƒ t¡´¶ã[Å}¤å ³ÅàKã W¡ã} º³ƒà Jå–ƒà¤à ÚàÒ>[Jƒ¤à A¡Úà "[Î>à ëÚìÓïîR¡ƒKã >å}[Å W¡àÄ>à íº[³Ä¹A¡[J¤à W¡ã}³ã[Å}K㠳󡳃à ët¡àJàÚ t¡à[>}¤Kã ¯àJìÀà> "[Î ëšàA¡Ò>[J¤[> ÒàÚ¤à ÚàÒü¡ú
"³ì¹à³ƒà, A¡àR¡ºåš "³Jv¡û¡ƒà Úå´£¡³ *Òü¹Kà ëų[J¤à &>&Î[Î&> "àÒü&³ ë=à¹A¡šƒKã ³ìJàÚKã ë=ïÒü>[ÅÄà íº¤àA¡ "[Îƒà šà> >àKàKã #ìÒï ÅàK;šà ëÒï¹A¡št¡à >v¡>à >àKà[Å}Kã *Òü¤à ët¡àR¡à>¤à ëÊ¡i¡ "³Kã ³R¡ºà> ÅàK;ºA¡[J¡ú ³[ÎKã ³=v¡û¡à >àKà캖ƒ &ìγ¤Ãã ³ãó¡´•Îå "ìt¡àÙà ëÊ¡i¡[Å}ƒKã º³ ëºï[ÅÄ¤à ¯à칚 t¡v¡>à ëºï[J¤Kà ëºàÚ>>à ëKøi¡¹ >àKà[º³ "³Kã ëšà¹³ Úà;ºA¡[J¡ú ³[γA—¡à 1988 ƒà &>&Î[Î&> "àÒü&³>à ëKøi¡¹ Òü´£¡àºKã "ìA¡àÚ¤à =àƒ>à ³[ošå¹Kã W¡ã}º³ šå´•³A¡ Úà*>à ëKøi¡¹ >àKà[º³ ëÅ´•>¤à [ƒ³à–ƒ ët¡ï¹A¡[J¤[>¡ú "[ÎP¡´¬à, >àKà캖ƒ "³[ƒ ³ìJàÚKã Jå;ºàÒü *Òü[¹¤à &>&Î[Î&> "àÒü&³>à ëKøi¡¹ >àKà[º³ "³Kã ³R¡ºà–ƒà =à}[\ÀA¡[J¤à ³[ošå¹ =åKàÚ>¤à ëJàR¡=à} "ƒå¤å Òü[–ƒÚà íºR¡àA—¡à t¡¹à´•à *v¡ûå¡>à [¯ƒàl¡üi¡ ëi¡[¹ìi¡à[¹ìÚº [º[³i¡Î ÒàÚ¤à ¯àîÒ "[Î Òàš[W¡–ƒå>à &>&Î[Î&> "àÒü&³Kã ë\>칺 ëÎìyû¡i¡[¹Kà Òü[–ƒÚà íºR¡àB¡à 2001 Kã \å> 14 ƒà ë¤ìS¡àv¡û¡à [Î\ ó¡àÚ¹ &[Køì³–i¡ "³à Î[Ò ët¡ï>[J¡ú "The cease fire agreement is between the government of India the NSCN as two entities without teritorial limits." "[ÎP¡´¬à Òü[–ƒÚà íºR¡àA—¡à "Úà¤à šã[¹¤à "A¡A—¡¤à R¡³îJ íºt¡¤à >àKà &Gšà[Ä\³Kã "¹à>¤à ëJàR¡=à} "[Τå ët¡³[Å}>ƒå>à ³[ošå¹ ³ãÚà´•à "A¡>¤à #ìÒï ëÒï¹A¡[J¡ú #ìÒï "ƒåƒà ³îÒì¹àÒü Úà*>à ³ã*Òü 18 Kã šåXã [šJ´•[J¡ú ³[΃Kã ëJàÒüÅà*>¹¤à ³ãÚà´•à K¤o¢ì–i¡A¡ã *[ó¡Î A¡Úà í³ =à[J, t¡àìUàÒü *>[J &ìγ¤Ãã ëÎìyû¡i¡[¹ìÚi¡, Jà´¬ã í³Jå Jå[J ëA¡yûæ¡ šà; ³ÅàÒüìA¡à>...¡ú &³&º& šå´•³A¡ =¯àÚ [Ò}>>¤à ³[ošå¹Kã ³šà–ƒà ëW¡Ä[J¡ú ³t¡³ƒåƒà ëų[J¤à Úå>àÒüìi¡ƒ A¡[´¶[i¡, ³[ošå¹ Úå[Î&³>à \åºàÒü 21 ƒà Òü[–ƒÚàKã šøàÒü³ [³[>Ê¡¹ l¡üăå>à ó¡;y¤à ³[ošå¹ =åKàÚ>¤à ³W¡àA¡ *Òü[¹¤à ³× šå¹¤à ¯àîÒ "׳ ‘[¯ƒàl¡üi¡ ëi¡[¹ìi¡à[¹ìÚº [º[³i¡Î’ ÒàÚ¤[Î ë\àÒü–i¡ ëÊ¡i¡ì³–i¡t¡Kã ëºïì=àA¡Ò>[J "³[ƒ ³ãÚà³Kã #ìÒï ë>³=Ò>[J¡ú "[ÎP¡´¬à, &>&Î[Î&> "àÒü&³ "³[ƒ Òü[–ƒÚà íºR¡àA¡ ">ã>à Úà>[J¤à ë¤ìS¡àA¡ &[Køì³–i¡ "ƒåKã ³àìÚàv¡û¡à ³ãÚà´•à íº¤àA¡ "[ÎKã R¡³îJ A¡Ä>¤KンA¡ ëÒï[J¤à "A¡>¤à #ìÒï "ƒå¤å [>}[Å}ƒå>à W¡Òã Jå[ƒ}Kã \å> 18 ¤å ‘[ƒ ëKøi¡ \å> "š¹àÒü[\} 냒 ÒàÚ>à ÅA¡R¡>¤Kà ëºàÚ>>à R¡[Î ó¡à*¤à [>}[Å} ë=ï¹³ šàR¡ì=àv¡ûå¡>à ºàAáã¡ú t¡ìÅ}>à \å> 18 [ƒ R¡³îJKンA¡ =¯àÚ A¡;Jø¤à "ì=ï¤à "ì=ï[¤[Å} "ƒåKã "R¡à} #ìJ}>à šå¯à¹ãKã ºà³àÚƒà ³ìÚAáà>à ëÚv¡ûå¡>à =´Ã´Ã¤à A¡à*R¡´Ãì¹àÒüƒ¤à >å³ã; "³[>¡ú
ó塹硚 "³Kà ó塹硚 "³Kà, íº¤àA¡ "³Kà íº¤àA¡ "³Kà >å}[Å W¡àÄ>à íº¤à, Åà[”z íº>à [Ò}[³Ä¤à ÒàÚ¤[Î šà³ƒ¤à A¡>àÎå íºì¹àÒü¡ú Òü[–ƒÚà íºR¡àB¡à &>&Î[Î&> "àÒü&³Kà ">ã>à >å}[Å W¡àÄ>à Åà[”z íº>à [Ò}[³Ä>¤à ëÒà;>¤à, Åà[”zKã ¯à¹ã ÅàĤà "ƒå[ƒ "ó¡¤à ëJàR¡=à}[> "ƒå¤å ³ìJàÚKã Åà[”zKã ¯à¹ã "ƒå>à íº¤àA¡ "[ÎKã R¡³îJƒà ët¡³[Å}>¹Aá¤[ƒ ³ƒå ³[ošå¹ ³ãÚà´•à íA¡ìƒï>å}ƒà Úà¤à R¡ì´ÃàÒü "³[ƒ tå¡[³Äà íºì=àìAáàÒü¡ú ³[γA—¡à šå¯à¹ã>à ÅA¡JR¡>¹¤à \å> 18 Kã ë=ïìƒàA¡ "[Î ë=àA¡[J¤[>¡ú ³t¡³ "³ƒà ³[ošå¹Kã º³ *Òü¹´¬à A¡ì¤à t¡´šàA¡šå ³¸à–µà¹ƒà šãì=àA¡[J¤à ³t¡³ƒà A¡àÚ[J¤à ³[ošå¹ ³ãÚà³Kã =ì´¶àÚ ëÒï[\A¡ ó¡à*¤à t¡àÒü[Å>¤à R¡³[‰¡ú ëÒï[\A¡Îå >àKà[Å}Kã *Òü¤à ët¡àR¡à>¤à A¡X[i¡i塸Î> "³Kã ëJàR¡\} Ò>¤à íºt¡>à W¡}[ÅÀAáã¡ú ³[ÎKã ³=v¡û¡à \åìA¡à t¡´šàA¡ìºà³ƒà º³Kã W¡ìÚ;>¤à, ³¸à–µà¹Kà t¡àÒü>¤ƒà Jà[¹¤à R¡³îJ Å´¬ºKã W¡ìÚ;>¤à A¡Úà ë=àAáã¡ú ³[Î>à, 2001 Kã \å> 18 >à šå¯à¹ã *ÒüJø¤Îå íº¤àA¡ "[ÎKã R¡³îJƒà ët¡³[Å}>¹A¡šKã ë=ïìƒàv¡û¡ã R¡[Î ó¡à*¤à ëºÙà íº[y¡ú "ƒåKà ³[ošå¹Kã ëi¡[¹ìi¡à[¹ šå´¬à ³[ošå¹Kã Jå[ƒ}³B¡ã[>¡ú ³t¡³ "³Kã ë=ï>à 󡹤à Òüšà Òüšå[Å} "ƒåKã "R¡à}¤à #ìJ}>à Úà;tå¡>à =´Ã´Ã¤à íº¤àA¡ "[ÎKã R¡³îJ[>¡ú ³[Τå A¡àÚÒ–ƒ>à R¡àA¡ ëÅ–ƒå>à =´¬à ÒàÚ¤[Î ³[ošå¹ã Jå[ƒ}³B¡ã ë=ïƒà}[> "ƒå>à íº¤àA¡ "[ÎKã "šå>¤Kã Åv¡û¡³ƒà [Å}>¹A¡šà Jå[ƒ}³A¡ ë=}>>¤à, íº¤àA¡ "[ÎKã R¡³îJ A¡Ä>¤KンA¡ íºy¤àA¡W¡à[Å}>à ëJàR¡ó¡³ ëW¡;>à 뺜¡æ>à íº[¹ ÒàÚ¤à ÚàÒü¡ú