šã[Aá¤à "R¡à}[Å}ƒà A¡[¹-A¡¹´¬à W¡ãgàA¡ šã\K[>

W¡Òã Jè[ƒ}Kã šàR¡ì=àv¡ûå¡>à ºàA¡šP¡³ Ò–ƒA¡ W¡Òã "[ÎKãÎå ëÎìŸi¡´¬¹ 1ƒKã 7 ó¡à*¤à íº¤àB¡ã *Òü>à ³W¡ã *Òü¤à W¡ãgàA¡ W¡à¤Kã ë=ï*} "³[ƒ í>>¤Kã W¡ìÚຠšàº> ë=ï¹³ šàR¡ì=àA¡[J¡ú W¡Òã "[ÎKã >è}Kã *Òü¤à ¯àì¹àº[ƒ ‘‘ Suposhit Bharat, Sakshar Bharat, Sashakt Bharat’’ ÒàÚ¤[Î[>¡ú
íº¤àB¡ã *Òü>à ³W¡ã *Òü¤à W¡ãgàA¡ W¡à¤Kã W¡ìÚຠšàº> ë=ï¹³ "[Î members of the American Dietetic Association (ADA), ëÒï[\A—¡à Academy of Nutrition and Dietetics >à [Å–ƒå>à ÒüÒà> ÒàÄà A塳\à 1975 Kã ³àW¢¡ =àƒà W¡ìÚຠ"³à Wè¡š—à šàR¡ì=àA¡[J¡ú "ƒå¤å R¡[Îó¡à*¤ƒà Òü[–ƒÚà íº¤àv¡û¡[ƒ W¡ìÚຠšàº> "[Î W¡Òã Jè[ƒ}Kã ëÎìŸi¡´¬¹ 1ƒKã 7 ó¡à*¤à šàR¡ì=àv¡ûå¡>à ºà[Aá¡ú šàº> ë=ï¹³ "[ÎKã šà–ƒ³[ƒ íº¤àA¡ ³ãÚà³Kã ÒA¡ìź¤å >å}R¡àÒü ÚàÒüó¡>à íº>>¤à "ó¡¤à W¡ãgàA¡ W¡à¤à ƒ¹àA¡¹ *Òü ÒàÚ¤[Î ³ãšè³ Jè[ƒ}³v¡û¡à JR¡ÒĤà ëÒà;>¤[>¡ú W¡ãgàv¡û¡à Úà*¤à ÒA¡W¡à}ƒà ƒ¹A¡à¹ íº¤à ³W¡ã *Òü¤à ëšà;º³[Å} "[Î ³ãšè³ Jè[ƒ}³A—¡à ó¡}ÒĤà ëÒà;>¤à t¡R¡àÒü ó¡ìƒ¡ú
"ƒå³ *Òü>³ ëÒï[\A¡Kã ³t¡³ "[΃[ƒ ³ãšè³ Jè[ƒ}³A—¡à ëW¡ìÚೃà (ëšìA¡i¡ ët¡ï¤à) ëÚà´¬à "W¡à-"=A¡ "³[ƒ ëųìƒàA¡ ÅàìƒàAá¤à ÒA¡W¡à}ƒà A¡àă¤à ëšà;Úà> Úà*¤à W¡ãgàA¡[Î>à ëÒÄà šà´•¹A¡šà ³¹³>à ÒA¡W¡à}ƒà ³W¡ã *Òü¤à ëšà;º³[Å} "[Î ¯à;ºA¡šƒKã ³Jº-³Jà A¡ÚàKã ºàÚ>à-ºàÚ*} ³Úà³ "³à ³ãšè³ Jè[ƒ}³A—¡à ³àìÚàA—¡[¹¡ú ÒàÚ[¹¤à "W¡à-"=A¡[Å} "[Î šã[Aá¤à "R¡à}[Å} "³[ƒ Òü>J;º[Aá¤à "R¡à}[Å}[Î[ƒ ëºÙà íºt¡>à ë>à}³-ë>à}³Kã W¡àl¡ü¤à ëÒ>K;ºA¡šà "³[ƒ ëųK;-ÅàK;ºA¡šà 뺜¡¤>à ³ìJàÚKã ÒA¡W¡à}ƒà "ó¡¤à ³W¡ã *Òü¤à W¡ãgàA¡ A¡Ú೹硳 ƒ¹A¡à¹ *Òü¡ú ÒàÚ[¹¤à ³W¡ã *Òü¤à W¡ãgàA¡ "³[ƒ ëšà;º³[Å} "[Î šã[Aá¤à "R¡à}[Å}>à W¡àl¡üJ;ºA¡šKã ³tå¡}ÒüÄà ëÒÄÎå ƒ¹A¡à¹ íº¡ú "ƒå>à "[ÎP¡´Ã¤à ³W¡ã *Òü¤à ëšà;º³[Å} "[Î "³>à >;yKà ">ã ëÒA¡ ¯à;ºA¡šà ³t¡³ƒà ºàÚ>à A¡Ú೹硳 ë=àA¡Ò[À "³Îå} ºàÚ>à[Å} "[Î>à tå¡} ëA¡àÒü>à šå[X Wè¡Ùà ëÅàÒü>àÒüÒ>¤à "³[ƒ [Ťà ó¡à*¤à *Òü¤à ÚàÒü¡ú ³¹³ "[Î>à šã[Aá¤à "R¡à}[Å}ƒà "ó¡¤à W¡ãgàA¡ šã\¤à ³ì=ï t¡àÒü "³[ƒ "R¡à[Å}Kã ³³à *Òü¤ã[Å}>à šã[Aá¤à ³W¡à[Å}ƒà A¡¹³-A¡¹´¬à W¡ãgàA¡ šã\¹Kà "R¡à}Kã ÒA¡ìź ó¡KƒìK ÒàÚ¤[ÎKã ³t¡à}ƒà J}¤à ÒàÚ¤[Î t¡R¡àÒüó¡ìƒ¡ú
³=B¡ã ¯àó¡³ "[Î>à ¯àìÒï *Òü¹Kà =³\>ã}[º¤[ƒ šã[Aá¤à "R¡à}[Å}ƒà ³³à *Òü¤ã[Å}>à A¡¹³-A¡¹´¬à W¡ãgàA¡[Å} šã\Kìƒ "³[ƒ šã\¤Kã ë=ï*}ƒà A¡[¹ ë=ïƒà} šàÚJ;A¡ƒìK ÒàÚ¤[ÎKã ³t¡à}ƒà =³\[¹¡ú
1) ³Jº-³ì=ºKã W¡ãgàA¡ šã\¤à: ³Jº ³ì=ºKã W¡ãgàA¡ šã\¤à ÒàÚ¤[Î Úà´•à ƒ¹A¡à¹ *Òü¡ú ³¹³[ƒ W¡ãgàA¡ ³Jº "³Jv¡û¡ƒKã ÒA¡W¡à}ƒà ƒ¹A¡à¹ íº¤à ³W¡ã *Òü¤à ëšà;º³[Å} "[Î ó¡}¤à R¡³ìƒ¡ú "ƒåKà "³ì¹à³ƒ>à ³Jº-³ì=º Ç¡>à šã\¤à ÒàÚ¤[Î>à "R¡à}Kã šà³\¤à "³Îå} W¡à>ã}¤à W¡ãgàA¡ Jì–ƒàA¡šà R¡´¶ã¡ú "³[ƒ "ì>ï-"ì>ï¤à W¡ãgàA¡ šà´ÃA¡šKã ³¹³ "³Îå *ÒüÒ[À¡ú
2) "ó¡¤à W¡ãgàB¡ã t¡R¡àÒü󡃤à: ³ã*Òü¤ƒà "ó¡¤à W¡ãgàB¡ã ³ì=ï "[Î[ƒ "³åA¡ Òàڹ硉¤Îå ÒàÚ¹¤[>¡ú "ƒå¤å šã[Aá¤à "R¡à}[Å}Kンv¡û¡[ƒ ëšøà[i¡>, ëA¡º[ÎÚ³, "àÒü¹> "³[ƒ "àÒü*[ƒ> Úà´•à ƒ¹A¡à¹ íº¡ú ³¹³ "[Î>à ³ìJàÚKã W¡à>-=A—¡¤ƒà ³>à-³[Å}, l¡üîÒ-¯àîÒ, ³šå³ *Òü¤à ³îÒ-³ì¹à}[Å} Úà*Ò>[¤¤à t¡R¡àÒüó¡ ó¡ìƒ¡ú šg[¹¤à W¡ãgàA¡[Å} "[Î šã\[¤¹¤[ƒ Jåìƒà}=ã¤à Úà¤à ºàÚ>à ÒàÚ¤[ƒ =ì´¶àÚ "³Îå} [Å}[º (cardiovascular)Kã ºàÚ>à "³[ƒ #[Å} šåA¡W¡; (diabetes) A¡ã ºàÚ>à >àÚ¤ƒKã Ò”‚Ò>¤à R¡´¶ã¡ú
3) =àl¡ü-=å³, [W¡[> Úà´•à šã\[¤ƒ¤à:  šã[Aá¤à "R¡à}ƒà =àl¡ü-=å³, [W¡[> Úà´•à šã\[¤ì¹àÒüƒ¤[>¡ú ³¹³[ƒ ÒA¡W¡à} W¡àl¡üJ;ºA¡šà (obesity) ÚàÒü¡ú "³[ƒ ÒA¡W¡à} W¡àl¡üJ;ºA¡š>à *Òü¹A¡šà Úà¤à ºàÚ>à >à¹A¡šÎå ÚàÒü¡ú ³[΃à >v¡>à Úàƒà >å}R¡àÒüt¡¤à, #Kã Åàóå¡ ëÒ>K;ºA¡šà (increase blood pressure), #[Å} Jàl¡üƒà ºàÚ>à (kidney disease) "³[ƒ #[Å} šåA¡W¡;šKã ºàÚ>à >à¹A¡šÎå ÚàÒü¡ú
4) "ÚèB¡ã W¡à¹à (ë¤øA¡ó¡àÊ¡) ¯à>¤Kã t¡R¡àÒü󡃤à: W¡àìAá>[Å}Kã ³>å}ƒà "ÚèB¡ã W¡à¹à ¯à>¤à ÒàÚ¤[Î t¡R¡àÒüó¡ìƒ¡ú ³¹³[ƒ >å[³ƒà}Kã W¡àìAá> ([ƒÄ¹) W¡à¹¤à ³tå¡}ƒKã>à "ÚèB¡ã W¡à¹à ¯à>¤Kã ³t¡³ "[Îó¡à*¤ƒà šè} Úà´•à Åà}>à A¡àŤà íº¤>à ÒA¡W¡à}Kã šàUº Ò”‚Ò[À¡ú "ÚèB¡ã W¡à¹à ¯à>¤ƒà Åà, R¡à, ëڹ硳, ÅìUà³>[W¡}¤à ÒàÚ¤[ƒ ÒA¡W¡à}ƒà ³W¡ã *Òü¤à ëšà; ÒàÚ¤[ƒ ëšøà[i¡> "³Îå} Òü>[\¢ Úà*¤à W¡ãgàA¡ šã\[¤Kƒ¤[>¡ú A¡[¹P¡´¬à ÒàÚ[¹¤à "ÚèB¡ã W¡à¹à "[Î "R¡à}[Å}>à W¡àƒ¤à t¡à¹¤[ƒ ÒA¡W¡à}ƒà "³àR¡¤à Úà´•à *ÒüÒ[À¡ú Å´•à ÒàÚ¹¤ƒà ¯àJº, ÒA¡W¡à}Kã ³ì=ï Ò”‚Ò[À¡ú
5) W¡àìAá> ëÅ´¬à-Åःà (meal planning) "R¡à} Úà*Ò>[¤¤à: A¡¹³-A¡¹´¬à "ó¡¤à W¡ãgàA¡ W¡àK[> "³[ƒ J>K[> ÒàÚ¤[ÎKã ³t¡à}ƒà "R¡à}[Å}ƒà JR¡ÒĤà ëÒà;>¤ƒà, "R¡à}[Å}¤å W¡àìAá> ëÅ´¬à-Åःà Úà*Ò>¤à ÒàÚ¤[Î t¡R¡àÒüó¡ìƒ¡ú "ƒåKà ³¹A¡-³¹v¡û¡à "R¡à}[Å}¤å íA¡ì=º W¡;šƒà šå[¤¤Îå íó¡¡ú ³[Î>à ³ìJàÚƒà íA¡ì=ºƒà A¡[¹-A¡¹´¬à "ó¡¤à W¡ãgàA¡ ó¡}Òü-ó¡}ìƒ "³[ƒ W¡à>¤à ëšà;º³[Å}ƒà A¡[¹-A¡¹´¬à "ó¡¤à ëšà;º³ Úà*[¹ ÒàÚ¤[ÎKã ³t¡à}ƒà JR¡Ò>¤à R¡´¶ã¡ú
6) W¡àìAá> ³Åã}: ë>à}³ƒà Ú೉¤ƒà "R¡à}[Å}¤å W¡àìAá> "׳ "³Îå} ÒA¡W¡à} ó¡Kƒ¤à "W¡àìšà; ">ã šã\Kƒ¤[>¡ú
"ì¹àÒü¤ƒà ÒàÚ\>ã}[º¤[ƒ "R¡à}[Å}Kã ÒA¡ìź¤å ó¡>à =´¬à ÒàÚ¤[Î t¡R¡àÒüó¡ìƒ¡ú ³¹³[ƒ "R¡à}[Å}>à tè¡}Kã Úè´¬ã[>¡ú ³Åà-³l¡ü ó¡¤à "R¡à}>à "ó¡¤à JåÄàÒü "³à šå¹A¡šà R¡³Kìƒï[¹¤[>¡ú ³¹³ "[Î>à "R¡à}Kã ÒA¡ìź¤å ó¡K;>¤à ëÒà;>¤ƒà ³³ *Òü¤ã[Å}Kã W¡àl¡ü¹¤à ƒà[Úâ« íº¡ú "³[ƒ "ó¡¤à ³W¡ã *Òü¤à W¡ãgàA¡ ³t¡³ W¡à>à šã\[¤ƒå>à "R¡à}[Å}¤å ³šè} ³î¹-ó¡àÒ>[¤Úå¡ú ó¡àÒ>[³Ä[Ρú
-ÿ- l¡à: ¹[gt¡à 냤ã t¡ìJÀ´¬³