\à >à[¹Úà Î>à\à¤Kã ³ã;ìÚ}ƒà A¡ì¤à t¡´šàA¡
|
P¡oW¡–ƒø A¡A¡[W¡}t¡à¤³
A¡¸àì´šàA¡ º³\à* (A¡ì¤à t¡´šàA¡) A¡ã [ƒì¤i¡ "³à "³åA¡ÒÄà ë=à¹A¡šP¡´•à R¡àR¡>[¹, [ƒì¤i¡ "[Î[ƒ [i¡ö[i¡ *ó¡ Úà–ƒàì¤à ëÒA¡ ³tå¡}ƒKã ¤àl¡ü–ƒ[¹ A¡[´¶Î> ëųƒå>à R¡³îJKã ¯àó¡³ ëÚ;>ƒå>à ºàA¡[J¤à "ƒåKà ³Òà¹à\à Wå¡Øl¡W¡à–ƒ, ³Òà¹à\à ë¤à‹W¡–ƒø "³[ƒ W¡ãó¡ [³[>Ê¡¹ &³ìA¡ [šøìÚà¤v¢¡à [Î}Ò>à ëAáÒü³ ët¡ïƒå>à ºàA¡[J¤à ¯àó¡³[>¡ú ÒüÎå¸ "[Î ë>ïìÒï>>à "³åA¡ ë=à¹A¡šà ³àºÒ>[J¤à ¯àó¡³ "³[ƒ ëÒï[J¤à ³àW¢¡ 10, 2025 ƒà ¹à\¸ ή¡àKã &³[š Òü[>}ì=ï íºìÅ´¬à Î>à\à*¤>à šà[º¢Úàì³–i¡t¡à A¡ì¤à 뮡[À "³åA¡ ÒÄà ëºï[ÅÄ¤à ³ì=ï t¡à¤à =¤A¡[Å} ëºïJ;ºå >;yKà š–ƒå>à íº[¹¤à A¡ì´šìXÎ>Kã ëÅ>ó¡³ ³¸à–µà¹>à ëÊ¡i¡ >;yKà Úå[>Ú> K¤o¢ì³–i¡t¡à šãÒÀå ÒàÚ¤à ¯àó¡³ "³à =àU;ºA¡šƒKã ÒüÎ帡 "[Î ë>ïìÒï>>à ³ãÚೃà >ã}[Å}Ò[À¡ú šà[º¢Úàì³–i¡ ³ã󡳃åƒà ³Jà t¡à>à ëó¡àR¡ìƒàA¡[J¤ƒà \¯àÒ¹ºàº ë>Ò¹ç¡>à A塳\à 1826A¡ã [i¡ö[i¡ *ó¡ Úà–ƒà¤åKã íº[¹¤à W¡;>-A¡àR¡ìºà>[Å} ÒüA¡àÒüJå´•[J샡ú A塳\à 1834 Kã A¡ì¤à 뮡[À &[Køì³–i¡A¡ã ³tå¡}ÒüÄà A¡ì¤à 뮡[À A¡ì´šìXÎ> *Òü>à ³¸à–µà¹>à ³t¡³ƒåKã ³[ošå¹Kã [>}ì=ï K´±ã¹ [Î}Òƒà =à Jè[ƒ}Kã [ÎB¡à 500 Kã ëÅ>ó¡³ šã¤à ÒàÚ>à Úà>[J¤[>¡ú ÒàÚ[¹¤à ëÅ>ó¡³ "ƒå A塳\à 1949 ó¡à*¤ƒà ³¸à–µà¹>à ³[ošå¹ƒà =ã¹Aá´¶ã¡ú ëºàÚ>>à A塳\à 1949 ƒà ³[ošå¹>à Òü[–ƒÚàƒà [t¡>Jø¤à ³tå¡}ƒà A¡ì´šìXÎ>Kã ëÅ>ó¡³ "ƒå A塳\à 1953 "ƒå¯àÒü ó¡à*¤[ƒ Òü[–ƒÚà íºR¡àv¡û¡à šã¹Aá´¶ã¡ú šå¯à¹ãKã ¯à¹ã [Å}¤åº[Å} "³v¡à í>>¹³ƒ>à ë>Ò¹ç¡>à ëšàìxàA¡ íºJø¤à 뮡[À "[Î¤å ³¸à–µà¹ƒà šãì=àA¡[J¤[> ÒàÚ¤à ¯àó¡³ š[À¡ú ëºàÚ>>à ³¸à–µà¹>à A¡ì¤à 뮡[À¤å ³[ošå¹ƒà "³åA¡ Òì–ƒà¹A—¡¤à *씂àA¡šà Úà¤à =¤A¡[Å} ëÚ}[ÅÀå >;yKà š–ƒå>à íº[¹¤à A¡ì´šìXÎ>Kã ëÅ>ó¡³ ëÊ¡i¡ >;yKà Úå[>Ú> íºR¡àv¡û¡à ³Jàt¡à>à =ãÒÀå ÒàÚ>à Òü[>}ì=ï íºìÅ´¬à Î>à\à*¤à, ¹à\¸ ή¡àKã &³[š>à Òàl¡üÎA¡ã Jèxà}ƒà Òü[–ƒÚà íºR¡àB¡ã šè[A—¡} [W¡}[Å>[J¤[>¡ú Òü[>}ì=ïKã ¯àó¡³ "[Î A¡Äà Úà>ã}ƒ¤à ëó¡àR¡ìƒàAáƒå>à [³[ºi¡[¹ \å–ƒàKã ëÑšàGšà΢> *Òü¤t¡à >v¡>à "à[³¢ ë³\¹ ë\>칺 ë\à [³> iå¡>>à ëš–ƒ¤à ëó¡àR¡ìƒà¹A¡šà ¯à󡳃à Úà*[¹¤à ³¹ç¡*Òü¤à ¯àó¡³ "³à ÒàÚ¤à t¡à¹¤[ƒ [i¡ö[i¡ *ó¡ Úà–ƒà¤å 1826 t¡à Òü>[J¤à &[Køì³–i¡[Å} "ƒå W¡;>ÒĤà "³[ƒ 뮡[À "[ÎKã A¡ì´šìXÎ> ³[ošå¹ >;yKà Úå[>Ú> K¤o¢ì³–i¡ *ó¡ Òü[–ƒÚàƒà Jè;[ÅÄKƒ¤[> ÒàÚ¤à ¯àó¡³ "[ÎÎå Òü[–ƒÚà "³Îå} ³¸à–µà¹ ">ãKã ³¹v¡û¡à ëÒÄà >å}[Å>Ò–ƒ>¤à ³W¡àA¡ *Òü[¹¡ú Úè³=}>>à íº[³Ä[¹¤à íº¤àA¡ ">ãKã ³¹v¡û¡à ëÒÄà >å}[Å W¡àĤƒà >v¡>à "³v¡à *Òü>à W¡;[³Ä>¤Kã ³t¡à}ƒà ³¸à–µà¹ K®¡o¢ì³–i¡>Îå &C¡ ÒüÊ¡ ëšà[º[Î "[Τå >ã}[=\>à ëÅïK;tå¡>à ºàA¡š[>¡ú Òü[–ƒÚàKã íº[¹¤à ëšà[º[i¡[ÎÚà>[Å}>à ³ÅàKã Òüì³\ ëųK;-ÅàK;>¤Kンv¡û¡à íº¤àA¡ "[>Kã ³¹v¡û¡à íº[¹¤à >å}[Å-W¡àĤKã ³¹ã "[Î Úà[¹¤³îJ "ìÚ;-"š> ë=àA¡Ò–ƒ>¤à ëÒà;>Kƒ[>¡ú A¡ì¤à t¡´šàB¡ã ¯àó¡³ "[Î ÒàÄKã [³[>Ê¡¹ *ó¡ ëÊ¡i¡, ÒüGi¡ì>¢º &[ó¡Úà΢Îå *Òü[¤¹´¬à ÒàÄKã &³[š ¹à\A塳๠¹g>>à ëÒï[J¤à 2020 Kã ³àW¢¡A¡ã t¡à} 19 ƒà ³t¡³ƒåKã &Gi¡ì>¢º &[ó¡Úà΢ [³[>Ê¡¹ &Î \ÚÅS¡¹Kà l¡ü>ƒå>à A¡ì¤à 뮡[ÀKã ¯àó¡³ šåJ;tå¡>à šà[º¢Úàì³–i¡ A¡³ìšÃG ³>å}ƒàl¡ü>ƒå>à ëW¡ì¹àº šã[Å>[J¤ƒåƒÎå š[À-1826 ƒà ÎàÒü> ët¡ï>[J¤à [i¡ö[i¡ *ó¡ Úà–ƒà¤åKã ³tå¡}ÒüÄà ³[ošå¹Kã ëÑHàÚ๠[A¡ìºà[³i¡¹ 22, 210 šàA¡ W¡àl¡ü¤à A¡ì¤à 뮡[ÀKã º³ ëÒï[\B¡ã ³¸à>³à¹ ³t¡³ "ƒåKã>à ¤´¶¢àƒà šãì=àA¡[J ÒàÚ¤à ¯àó¡³Îå š[À, šãì=àA¡[J¤à º³ "ƒå Òüì–ƒ[´•[i¡ *Òü>à ³t¡³ "ƒå =à "³ƒà ¤´¶¢à>à ³[ošå¹ƒà [ÎB¡à ºåšà 500 šã[J, ÒàÚ[¹¤à ëÅ>ó¡³ "[Î ëÒï[\B¡ã 뮡ºå¸ƒ[ƒ ºåšà ëyû¡à¹ 8,000 ë¹à³[>¡ú ëÒï[J¤à W¡Òã 1947 ƒà š¯à¹ i¡öàXó¡¹ ët¡ï>¹¤à ³tå¡}ƒà ¤[´¶¢\ K¤o¢ì³–i¡>à Òü[–ƒÚà K¤o¢ì³–i¡t¡à =àKã *Òü>à ëÅ>ó¡³ "ƒå šã "³[ƒ ëÅ>ó¡³ƒå ³[ošå¹ƒà šãƒå>à ºàA¡[J¡ú ëÒï[J¤à W¡Òã 1949 ƒà ³[ošå¹>à Òü[–ƒÚàKã ³>å} W¡À¤à ³tå¡}ƒà ëÅ>ó¡³ "ƒå ³[ošå¹ƒà ëÚï¹A¡[Jìƒ, ëΖi¡¹Kã &G ëW¡B¡¹ƒà ƒàÒüì¹C¡ *Òü>à W¡}[J¤Kà ëºàÚ>>à ³Jà t¡à>à ³[ošå¹ƒà A¡ì¤à 뮡[ÀKà ³¹ã íº>>à ëÅ>ó¡³ "³v¡à ó¡}[J쉡ú ëÒï[J¤à W¡Òã 1953 ƒà Òü[–ƒÚàKã šøàÒü³ [³[>Ê¡¹ \¯àÒ¹ºàº ë>Ò¹ç¡>à ³[ošå¹ƒà ºàA¡[J¤à ³t¡³ƒà ¤´¶¢àKã šøàÒü³ [³[>Ê¡¹ Úå>åÎå ³[ošå¹ƒà ºàv¡ûå¡>à íº¤àA¡ "[>Kã ºå[W¡}¤à ">ã>à l¡ü>[J¡ú l¡ü>¤à "ƒåƒà A¡[¹ A¡[¹ ¯à JÄ[J¤ìK ÒàÚ¤à ³ãÚà³ƒà ³¹ç¡*Òü>à ³[ošå¹Kã ³ãÚೃà JR¡Ò>[Jìƒ, ³ƒåKã ³tå¡}ƒà ¤´¶¢àƒKã Òüì–ƒ[´•[i¡ >;yKà A¡ì´šìXÎ> ó¡}¤Kã šàl¡ü "³v¡à íº[Jì‰, A¡ì¤à 뮡[À ³à}[J¤Kã A¡[¹P¡´¬à J¹à ³[ošå¹KンA¡ ët¡ïó¡³ ë=àA¡Òü ÒàÚ¤à ¯àó¡³[Å} =³[J¤[>¡ú
"à[i¢¡A¡º "[ÎKã ³šè} *Òü¤à ¯àó¡³ =³\[‰îR¡ƒà ÒüÅàKã *Òü¤à ¯àÒ} "³[ƒ íº[¹¤à ¯àó¡³[ÎKà ³[¹ íº>>¤à ¯àó¡³ J¹à =³\ìK ³ƒå[ƒ-Brown R.(1874), Statistical Accunt of Manipur, sulcutta: Superintendent of Government Press. PP 73-74-‘‘All the provisions of the above treaty, with the exception of the last, remain in force. The only other agreement carried out between the British and Manipur Governments in the form of a treaty relates to the handling over of the Kabo Valley to the Busmease, and the payment of the mouthly allowance in lieu. This arrangement bears date 25th January 1834, and stipulales that, should the Kabo Valley from any circumstances again revert to Manipur, the allowance shall cease’’ "ìt¡àÙà ºàÒü[¹A¡ "³ƒÎå Úà*[¹ -Bhat (1975), the challenge of the Northeast, N.A.P.P. 51-54: ‘‘the Valley was made past of Burma by the British in 1834. As compensation for the loss of the territory, the British Government undertook to pay to the Ruler of Manipur a sum equivalent to Rs. 6,270 per annum. After the transfer of power, the Government of Burma continued to pay the amount to the Government of India which, in turn, passed on the amount to Manipur State’’ ÒàÚ>à š[À¡ú ëÒï[\A¡ íº[¹¤à ¯àó¡³[ÅKà ³[¹ íº>>à &[Køì³–i¡ [¹Kà[ƒ¢} A¡ì´šìXÎ> ëó¡à¹ [ƒ A¡ì¤à 뮡[À, 1834 Kã "à[i¢¡A¡º ">ãƒà Òü[¹-‘‘If is to be distinctly understood that should any circumstances hereafter arise by which the portion of territory lately made over to Ava again reverts to Munnipore, the allowance now granted by the British Government will cease from the date of such reversion.’’ ³[ošå¹ãƒà ÒàÚ¹[ƒ ¯àó¡³ "[΃à >ã}[=>à JR¡>Kƒ¤[ƒ ³ƒå[ƒ A¡[¹P¡´¬à ó¡ã®¡³ "³ƒKã Ò–ƒv¡û¡à šãì=àA¡[Jø¤à º³[Å} "[Î>à ³[ošå¹ƒà "³åA¡ Ò[gÀAá¤[ƒ ¤õ[i¡Å ιA¡à¹>à ³[ošå¹ƒà šã[¹¤à ºåšà "[Î º³ Ò[g>¤à >å[³; "[΃Kã šã¤à ët¡àB¡[>’ ¯àó¡³ "[Î ³=v¡û¡à [i¡ö[i¡Kã "ìÒï¤à Źç¡v¡û¡à Úà*[¹¤à ¯àîÒ ">ã[ƒ-‘K®¡o¢¹-ë\>칺 Òü> A¡àl¡ü[Xº’Kã "šà´¬à ³tå¡}ÒüÄà ‘Îå[šø³ K¤o¢ì³–i¡’>à =àKã *Òü>à [ÎB¡à 500 ³[ošå¹Kã [>}ì=ïƒà šã¤[>¡ú ³t¡à}[΃à A¡>àP¡´¬à ³ã*Òü J¹>à šã[¹¤à ëÅ>ó¡³ "[Î ¤õ[i¡Å>à šã¤[> "ƒåKà Òü[¹¤à &[Køì³–i¡ "[ÎÎå ¤õ[i¡Å *[ó¡Î¹[Å}>à Òü>¤[> ÒàÚ¤Kã ¯à󡳃å ë=à¹A¡Òü¡ú ³t¡à} "[΃à K®¡o¢¹-ì\>칺 Òü> A¡àl¡ü[Xº ÒàÚ¤[Î K¤o¢ì³–i¡ *ó¡ Òü[–ƒÚà &C¡ 1858 Kã ³tå¡}ÒüÄà [®¡Îì¹àÒü *Òü¹KÎå JR¡>[J "ƒåKà Îå[šø³ K¤o¢ì³–i¡ ÒàÚ¤[Î>à A¡[¹ì>à ÒàÚ¤[Î ët¡”zA—¡à =³\[>}¤[ƒ-‘‘The policy of Paramountcy, initiated by Governor-General Lord Hastings in early 19th century, declared the British East India company's authority as supreme of paramount, exceeding that of India rulers’’ "ƒå¤å Òü[–ƒÚà ¤´¶¢à JàÚìƒàA—¡[J¤[Î[ƒ 1937 Kã ³tå¡}ƒKã[>¡ú ³¹³ "ƒå>à &[Køì³–i¡ Jè[ƒ}³v¡û¡à Úà*[¹¤à ¯àîÒ-¯àt¡à[Å}[Î Úà´•à Aå¡š=>à ëÚ}¤Kã ³ì=ï t¡à¤à íº¤øà¡ÒàÚ¤[ÎÎå ó¡à*î\¡ú (³=}-³=})
A¡¸àì´šàA¡ º³\à* (A¡ì¤à t¡´šàA¡) A¡ã [ƒì¤i¡ "³à "³åA¡ÒÄà ë=à¹A¡šP¡´•à R¡àR¡>[¹, [ƒì¤i¡ "[Î[ƒ [i¡ö[i¡ *ó¡ Úà–ƒàì¤à ëÒA¡ ³tå¡}ƒKã ¤àl¡ü–ƒ[¹ A¡[´¶Î> ëųƒå>à R¡³îJKã ¯àó¡³ ëÚ;>ƒå>à ºàA¡[J¤à "ƒåKà ³Òà¹à\à Wå¡Øl¡W¡à–ƒ, ³Òà¹à\à ë¤à‹W¡–ƒø "³[ƒ W¡ãó¡ [³[>Ê¡¹ &³ìA¡ [šøìÚà¤v¢¡à [Î}Ò>à ëAáÒü³ ët¡ïƒå>à ºàA¡[J¤à ¯àó¡³[>¡ú ÒüÎå¸ "[Î ë>ïìÒï>>à "³åA¡ ë=à¹A¡šà ³àºÒ>[J¤à ¯àó¡³ "³[ƒ ëÒï[J¤à ³àW¢¡ 10, 2025 ƒà ¹à\¸ ή¡àKã &³[š Òü[>}ì=ï íºìÅ´¬à Î>à\à*¤>à šà[º¢Úàì³–i¡t¡à A¡ì¤à 뮡[À "³åA¡ ÒÄà ëºï[ÅÄ¤à ³ì=ï t¡à¤à =¤A¡[Å} ëºïJ;ºå >;yKà š–ƒå>à íº[¹¤à A¡ì´šìXÎ>Kã ëÅ>ó¡³ ³¸à–µà¹>à ëÊ¡i¡ >;yKà Úå[>Ú> K¤o¢ì³–i¡t¡à šãÒÀå ÒàÚ¤à ¯àó¡³ "³à =àU;ºA¡šƒKã ÒüÎ帡 "[Î ë>ïìÒï>>à ³ãÚೃà >ã}[Å}Ò[À¡ú šà[º¢Úàì³–i¡ ³ã󡳃åƒà ³Jà t¡à>à ëó¡àR¡ìƒàA¡[J¤ƒà \¯àÒ¹ºàº ë>Ò¹ç¡>à A塳\à 1826A¡ã [i¡ö[i¡ *ó¡ Úà–ƒà¤åKã íº[¹¤à W¡;>-A¡àR¡ìºà>[Å} ÒüA¡àÒüJå´•[J샡ú A塳\à 1834 Kã A¡ì¤à 뮡[À &[Køì³–i¡A¡ã ³tå¡}ÒüÄà A¡ì¤à 뮡[À A¡ì´šìXÎ> *Òü>à ³¸à–µà¹>à ³t¡³ƒåKã ³[ošå¹Kã [>}ì=ï K´±ã¹ [Î}Òƒà =à Jè[ƒ}Kã [ÎB¡à 500 Kã ëÅ>ó¡³ šã¤à ÒàÚ>à Úà>[J¤[>¡ú ÒàÚ[¹¤à ëÅ>ó¡³ "ƒå A塳\à 1949 ó¡à*¤ƒà ³¸à–µà¹>à ³[ošå¹ƒà =ã¹Aá´¶ã¡ú ëºàÚ>>à A塳\à 1949 ƒà ³[ošå¹>à Òü[–ƒÚàƒà [t¡>Jø¤à ³tå¡}ƒà A¡ì´šìXÎ>Kã ëÅ>ó¡³ "ƒå A塳\à 1953 "ƒå¯àÒü ó¡à*¤[ƒ Òü[–ƒÚà íºR¡àv¡û¡à šã¹Aá´¶ã¡ú šå¯à¹ãKã ¯à¹ã [Å}¤åº[Å} "³v¡à í>>¹³ƒ>à ë>Ò¹ç¡>à ëšàìxàA¡ íºJø¤à 뮡[À "[Î¤å ³¸à–µà¹ƒà šãì=àA¡[J¤[> ÒàÚ¤à ¯àó¡³ š[À¡ú ëºàÚ>>à ³¸à–µà¹>à A¡ì¤à 뮡[À¤å ³[ošå¹ƒà "³åA¡ Òì–ƒà¹A—¡¤à *씂àA¡šà Úà¤à =¤A¡[Å} ëÚ}[ÅÀå >;yKà š–ƒå>à íº[¹¤à A¡ì´šìXÎ>Kã ëÅ>ó¡³ ëÊ¡i¡ >;yKà Úå[>Ú> íºR¡àv¡û¡à ³Jàt¡à>à =ãÒÀå ÒàÚ>à Òü[>}ì=ï íºìÅ´¬à Î>à\à*¤à, ¹à\¸ ή¡àKã &³[š>à Òàl¡üÎA¡ã Jèxà}ƒà Òü[–ƒÚà íºR¡àB¡ã šè[A—¡} [W¡}[Å>[J¤[>¡ú Òü[>}ì=ïKã ¯àó¡³ "[Î A¡Äà Úà>ã}ƒ¤à ëó¡àR¡ìƒàAáƒå>à [³[ºi¡[¹ \å–ƒàKã ëÑšàGšà΢> *Òü¤t¡à >v¡>à "à[³¢ ë³\¹ ë\>칺 ë\à [³> iå¡>>à ëš–ƒ¤à ëó¡àR¡ìƒà¹A¡šà ¯à󡳃à Úà*[¹¤à ³¹ç¡*Òü¤à ¯àó¡³ "³à ÒàÚ¤à t¡à¹¤[ƒ [i¡ö[i¡ *ó¡ Úà–ƒà¤å 1826 t¡à Òü>[J¤à &[Køì³–i¡[Å} "ƒå W¡;>ÒĤà "³[ƒ 뮡[À "[ÎKã A¡ì´šìXÎ> ³[ošå¹ >;yKà Úå[>Ú> K¤o¢ì³–i¡ *ó¡ Òü[–ƒÚàƒà Jè;[ÅÄKƒ¤[> ÒàÚ¤à ¯àó¡³ "[ÎÎå Òü[–ƒÚà "³Îå} ³¸à–µà¹ ">ãKã ³¹v¡û¡à ëÒÄà >å}[Å>Ò–ƒ>¤à ³W¡àA¡ *Òü[¹¡ú Úè³=}>>à íº[³Ä[¹¤à íº¤àA¡ ">ãKã ³¹v¡û¡à ëÒÄà >å}[Å W¡àĤƒà >v¡>à "³v¡à *Òü>à W¡;[³Ä>¤Kã ³t¡à}ƒà ³¸à–µà¹ K®¡o¢ì³–i¡>Îå &C¡ ÒüÊ¡ ëšà[º[Î "[Τå >ã}[=\>à ëÅïK;tå¡>à ºàA¡š[>¡ú Òü[–ƒÚàKã íº[¹¤à ëšà[º[i¡[ÎÚà>[Å}>à ³ÅàKã Òüì³\ ëųK;-ÅàK;>¤Kンv¡û¡à íº¤àA¡ "[>Kã ³¹v¡û¡à íº[¹¤à >å}[Å-W¡àĤKã ³¹ã "[Î Úà[¹¤³îJ "ìÚ;-"š> ë=àA¡Ò–ƒ>¤à ëÒà;>Kƒ[>¡ú A¡ì¤à t¡´šàB¡ã ¯àó¡³ "[Î ÒàÄKã [³[>Ê¡¹ *ó¡ ëÊ¡i¡, ÒüGi¡ì>¢º &[ó¡Úà΢Îå *Òü[¤¹´¬à ÒàÄKã &³[š ¹à\A塳๠¹g>>à ëÒï[J¤à 2020 Kã ³àW¢¡A¡ã t¡à} 19 ƒà ³t¡³ƒåKã &Gi¡ì>¢º &[ó¡Úà΢ [³[>Ê¡¹ &Î \ÚÅS¡¹Kà l¡ü>ƒå>à A¡ì¤à 뮡[ÀKã ¯àó¡³ šåJ;tå¡>à šà[º¢Úàì³–i¡ A¡³ìšÃG ³>å}ƒàl¡ü>ƒå>à ëW¡ì¹àº šã[Å>[J¤ƒåƒÎå š[À-1826 ƒà ÎàÒü> ët¡ï>[J¤à [i¡ö[i¡ *ó¡ Úà–ƒà¤åKã ³tå¡}ÒüÄà ³[ošå¹Kã ëÑHàÚ๠[A¡ìºà[³i¡¹ 22, 210 šàA¡ W¡àl¡ü¤à A¡ì¤à 뮡[ÀKã º³ ëÒï[\B¡ã ³¸à>³à¹ ³t¡³ "ƒåKã>à ¤´¶¢àƒà šãì=àA¡[J ÒàÚ¤à ¯àó¡³Îå š[À, šãì=àA¡[J¤à º³ "ƒå Òüì–ƒ[´•[i¡ *Òü>à ³t¡³ "ƒå =à "³ƒà ¤´¶¢à>à ³[ošå¹ƒà [ÎB¡à ºåšà 500 šã[J, ÒàÚ[¹¤à ëÅ>ó¡³ "[Î ëÒï[\B¡ã 뮡ºå¸ƒ[ƒ ºåšà ëyû¡à¹ 8,000 ë¹à³[>¡ú ëÒï[J¤à W¡Òã 1947 ƒà š¯à¹ i¡öàXó¡¹ ët¡ï>¹¤à ³tå¡}ƒà ¤[´¶¢\ K¤o¢ì³–i¡>à Òü[–ƒÚà K¤o¢ì³–i¡t¡à =àKã *Òü>à ëÅ>ó¡³ "ƒå šã "³[ƒ ëÅ>ó¡³ƒå ³[ošå¹ƒà šãƒå>à ºàA¡[J¡ú ëÒï[J¤à W¡Òã 1949 ƒà ³[ošå¹>à Òü[–ƒÚàKã ³>å} W¡À¤à ³tå¡}ƒà ëÅ>ó¡³ "ƒå ³[ošå¹ƒà ëÚï¹A¡[Jìƒ, ëΖi¡¹Kã &G ëW¡B¡¹ƒà ƒàÒüì¹C¡ *Òü>à W¡}[J¤Kà ëºàÚ>>à ³Jà t¡à>à ³[ošå¹ƒà A¡ì¤à 뮡[ÀKà ³¹ã íº>>à ëÅ>ó¡³ "³v¡à ó¡}[J쉡ú ëÒï[J¤à W¡Òã 1953 ƒà Òü[–ƒÚàKã šøàÒü³ [³[>Ê¡¹ \¯àÒ¹ºàº ë>Ò¹ç¡>à ³[ošå¹ƒà ºàA¡[J¤à ³t¡³ƒà ¤´¶¢àKã šøàÒü³ [³[>Ê¡¹ Úå>åÎå ³[ošå¹ƒà ºàv¡ûå¡>à íº¤àA¡ "[>Kã ºå[W¡}¤à ">ã>à l¡ü>[J¡ú l¡ü>¤à "ƒåƒà A¡[¹ A¡[¹ ¯à JÄ[J¤ìK ÒàÚ¤à ³ãÚà³ƒà ³¹ç¡*Òü>à ³[ošå¹Kã ³ãÚೃà JR¡Ò>[Jìƒ, ³ƒåKã ³tå¡}ƒà ¤´¶¢àƒKã Òüì–ƒ[´•[i¡ >;yKà A¡ì´šìXÎ> ó¡}¤Kã šàl¡ü "³v¡à íº[Jì‰, A¡ì¤à 뮡[À ³à}[J¤Kã A¡[¹P¡´¬à J¹à ³[ošå¹KンA¡ ët¡ïó¡³ ë=àA¡Òü ÒàÚ¤à ¯àó¡³[Å} =³[J¤[>¡ú
"à[i¢¡A¡º "[ÎKã ³šè} *Òü¤à ¯àó¡³ =³\[‰îR¡ƒà ÒüÅàKã *Òü¤à ¯àÒ} "³[ƒ íº[¹¤à ¯àó¡³[ÎKà ³[¹ íº>>¤à ¯àó¡³ J¹à =³\ìK ³ƒå[ƒ-Brown R.(1874), Statistical Accunt of Manipur, sulcutta: Superintendent of Government Press. PP 73-74-‘‘All the provisions of the above treaty, with the exception of the last, remain in force. The only other agreement carried out between the British and Manipur Governments in the form of a treaty relates to the handling over of the Kabo Valley to the Busmease, and the payment of the mouthly allowance in lieu. This arrangement bears date 25th January 1834, and stipulales that, should the Kabo Valley from any circumstances again revert to Manipur, the allowance shall cease’’ "ìt¡àÙà ºàÒü[¹A¡ "³ƒÎå Úà*[¹ -Bhat (1975), the challenge of the Northeast, N.A.P.P. 51-54: ‘‘the Valley was made past of Burma by the British in 1834. As compensation for the loss of the territory, the British Government undertook to pay to the Ruler of Manipur a sum equivalent to Rs. 6,270 per annum. After the transfer of power, the Government of Burma continued to pay the amount to the Government of India which, in turn, passed on the amount to Manipur State’’ ÒàÚ>à š[À¡ú ëÒï[\A¡ íº[¹¤à ¯àó¡³[ÅKà ³[¹ íº>>à &[Køì³–i¡ [¹Kà[ƒ¢} A¡ì´šìXÎ> ëó¡à¹ [ƒ A¡ì¤à 뮡[À, 1834 Kã "à[i¢¡A¡º ">ãƒà Òü[¹-‘‘If is to be distinctly understood that should any circumstances hereafter arise by which the portion of territory lately made over to Ava again reverts to Munnipore, the allowance now granted by the British Government will cease from the date of such reversion.’’ ³[ošå¹ãƒà ÒàÚ¹[ƒ ¯àó¡³ "[΃à >ã}[=>à JR¡>Kƒ¤[ƒ ³ƒå[ƒ A¡[¹P¡´¬à ó¡ã®¡³ "³ƒKã Ò–ƒv¡û¡à šãì=àA¡[Jø¤à º³[Å} "[Î>à ³[ošå¹ƒà "³åA¡ Ò[gÀAá¤[ƒ ¤õ[i¡Å ιA¡à¹>à ³[ošå¹ƒà šã[¹¤à ºåšà "[Î º³ Ò[g>¤à >å[³; "[΃Kã šã¤à ët¡àB¡[>’ ¯àó¡³ "[Î ³=v¡û¡à [i¡ö[i¡Kã "ìÒï¤à Źç¡v¡û¡à Úà*[¹¤à ¯àîÒ ">ã[ƒ-‘K®¡o¢¹-ë\>칺 Òü> A¡àl¡ü[Xº’Kã "šà´¬à ³tå¡}ÒüÄà ‘Îå[šø³ K¤o¢ì³–i¡’>à =àKã *Òü>à [ÎB¡à 500 ³[ošå¹Kã [>}ì=ïƒà šã¤[>¡ú ³t¡à}[΃à A¡>àP¡´¬à ³ã*Òü J¹>à šã[¹¤à ëÅ>ó¡³ "[Î ¤õ[i¡Å>à šã¤[> "ƒåKà Òü[¹¤à &[Køì³–i¡ "[ÎÎå ¤õ[i¡Å *[ó¡Î¹[Å}>à Òü>¤[> ÒàÚ¤Kã ¯à󡳃å ë=à¹A¡Òü¡ú ³t¡à} "[΃à K®¡o¢¹-ì\>칺 Òü> A¡àl¡ü[Xº ÒàÚ¤[Î K¤o¢ì³–i¡ *ó¡ Òü[–ƒÚà &C¡ 1858 Kã ³tå¡}ÒüÄà [®¡Îì¹àÒü *Òü¹KÎå JR¡>[J "ƒåKà Îå[šø³ K¤o¢ì³–i¡ ÒàÚ¤[Î>à A¡[¹ì>à ÒàÚ¤[Î ët¡”zA—¡à =³\[>}¤[ƒ-‘‘The policy of Paramountcy, initiated by Governor-General Lord Hastings in early 19th century, declared the British East India company's authority as supreme of paramount, exceeding that of India rulers’’ "ƒå¤å Òü[–ƒÚà ¤´¶¢à JàÚìƒàA—¡[J¤[Î[ƒ 1937 Kã ³tå¡}ƒKã[>¡ú ³¹³ "ƒå>à &[Køì³–i¡ Jè[ƒ}³v¡û¡à Úà*[¹¤à ¯àîÒ-¯àt¡à[Å}[Î Úà´•à Aå¡š=>à ëÚ}¤Kã ³ì=ï t¡à¤à íº¤øà¡ÒàÚ¤[ÎÎå ó¡à*î\¡ú (³=}-³=})